Op 2 maart 2015 is de nota 'Risicomanagement en Weerstandsvermogen' vastgesteld door de raad van Wassenaar. Deze nota formuleert de kaders voor succesvol risicomanagement. De weerstandsratio van Wassenaar is voor 2023 15,5. Volgens de breed gedeelde normering die ontwikkeld is door het Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement in samenwerking met de universiteit Twente kan een weerstandsratio van minimaal 2 getypeerd worden als ‘uitstekend’.
Risico’s
Een risico is een mogelijke gebeurtenis met een negatief gevolg voor de organisatie. Conform de nota 'Risicomanagement en Weerstandsvermogen' toont het onderstaande overzicht de tien grootste risico's met de hoogste bijdrage aan de berekening van de benodigde weerstandscapaciteit. Het overzicht is aangevuld met de getroffen beheersmaatregelen. Bij de berekening van de benodigde weerstandscapaciteit gaat het college uit van deze ‘top 10’. De top 10 behelst circa 90% van de totale financiële omvang van de risico’s. Om voldoende dekking te hebben voor deze kleinere risico’s, wordt daarnaast een buffer van 10% (van de benodigde weerstandscapaciteit) van de 10 grootste risico’s gehanteerd.
Tabel 8.1 - De top 10 belangrijkste risico’s
Risico | Gevolgen | Maatregelen |
|---|---|---|
Jeugdzorg | De jeugdzorg betreft een open einde regeling. De stijging van de doelgroep, stijging van de zorgkosten en de toenemende vraag naar complexe zorg zijn de belangrijkste factoren. Ook Corona afgelopen jaren lijkt te zorgen voor toename. | Voor jeugd is op 1 april 2021 door de raad besloten tot het verlengen en uitbreiden van het bestaande actieplan jeugd. Door te investeren in innovatie, preventie en het versterken van de toegang wordt getracht om op termijn de kosten voor jeugdzorg terug te dringen. |
Wet Maatschappelijke ondersteuning (Wmo): | Binnen de Wmo is als gevolg van het invoeren van het abonnementstarief per 1-1-2019 een stijging van cliënten zichtbaar. Het gaat dan met name om cliënten die gebruik maken van huishoudelijke ondersteuning. | Op 12 oktober 2021 heeft de raad besloten tot het doorvoeren van kostenbesparende maatregelen om daarmee de groei van kosten voor de Wmo te stoppen. Er wordt geïnvesteerd in tijdelijke maatregelen, zoals een communicatiecampagne. Echter, vooralsnog blijft het risico op hogere lasten bestaan, mede als gevolg van de vergrijzing. |
Beroep op uitkeringen (open einde regeling Wet BUIG). | Door economische ontwikkelingen, onder andere als gevolg van Corona, wordt een groter beroep gedaan op de uitkeringsregelingen. Ook bestaat het risico dat de gemeente niet in aanmerking komt voor de Vangnetregeling omdat niet aan alle voorwaarden wordt voldaan. Het maximale risico is voor 2023 gemaximeerd op 10% budgetoverschrijding. Niet iedereen kan voldoende ondersteund worden in participeren in de samenleving. | Met ingang van 2017 wordt het maximale eigen risico niet meer geheel geraamd in de begroting, maar deze wordt reëel geraamd. Er wordt extra ingezet op uitstroombeleid met een arbeidsmarktoffensief, jeugdwerkgelegenheidsplan en reguliere participatiemiddelen waardoor aan de voorwaarde van de vangnetuitkering wordt voldaan. Er zijn goede werkprocessen geïmplementeerd voor poortwachtersfunctie, beheer lopende uitkeringen, beëindigingen etc. |
Arbeidsmarkt/Eigen organisatie Wassenaar: | Het aantrekken en behouden van voldoende en kwalitatief goed personeel is afhankelijk van de aantrekkingskracht van Wassenaar als zelfstandige gemeente, en van het aanbod op de arbeidsmarkt.Om de bedrijfsvoering en/of de voortgang van de collegeprogramma’s niet in gevaar te brengen, is het op bepaalde posities steeds vaker noodzakelijk om in te huren. Soms levert ook dat een probleem op, omdat goede inhuurkrachten ook steeds schaarser worden. De noodzaak om in te huren wordt steeds groter, wat hogere kosten met zich meebrengt. | Om de bedrijfsvoering en/of de voortgang van de collegeprogramma’s niet in gevaar te brengen, wordt op bepaalde posities steeds vaker het besluit genomen om in te huren. Verder wordt door de gemeente gekeken naar diverse maatregelen hoe haar positie als werkgever aantrekkelijker gemaakt kan worden. |
Corona: | De financiële impact van de uitbraak van de coronapandemie voor de gemeente is nog niet geheel duidelijk en hangt mede af van de wijze waarop de uitbraak van het coronavirus in het land kan worden beheerst. Gevolgen voor de gemeente zijn tegenvallende inkomsten voor toeristenbelasting en precario (terrassen, gestegen uitgaven aan sociale bijstand, sport- en cultuurvoorzieningen en verkiezingen. | De ontwikkelingen op het gebied van corona worden gevolgd en indien nodig wordt gehandeld. Er is naar verwachting sprake van rijkscompensatie maar het is niet zeker of dit voldoende is. |
Omgevingswet: | De invoering van de Omgevingswet brengt niet alleen extra kosten met zich mee, maar zorgt ook voor veel organisatorische veranderingen. Het raakt ICT (technologie), gemeentelijke processen (kwaliteit), inkomsten (leges en heffingen), milieuregelgeving en (burger)-participatie. Het raakt de gehele gemeente en brengt het risico met zich mee dat processen na invoering in eerste instantie minder soepel verlopen. | De kosten m.b.t. de invoering van de Omgevingswet worden constant gemonitord en een gedegen invoering moet ervoor zorgen dat de gemeentelijke organisatie gaat werken conform de nieuwe Omgevingswet. |
Gemeenschappelijke regelingen | Gemeenschappelijke regelingen zijn verbonden partijen waar de gemeente Wassenaar een financieel en bestuurlijk belang in heeft. Verbonden partijen voeren meestal gemeentelijke taken uit en leveren een bijdrage aan het realiseren van maatschappelijke doelen. Een financieel belang houdt in dat de gemeente geld ter beschikking stelt aan de verbonden partij. De gemeente loopt een financieel risico bij tekorten van gemeenschappelijke regelingen. Via het bestuur van de gemeenschappelijke regeling kan de gemeente aandacht vragen voor financiële tekorten en hierop sturen. | De Wet Gemeenschappelijke regelingen schrijft voor dat de meerjarenraming, de begroting, het jaarverslag en de jaarrekening van de gemeenschappelijke regeling dienen te voldoen aan krachtens algemene maatregel van bestuur te stellen regels. De raad wordt jaarlijks in de gelegenheid gesteld om een zienswijze naar voren te brengen over de ontwerpbegrotingen van de gemeenschappelijke regelingen. |
Garantstelling | Het financiële risico dat de gemeente loopt als een garantienemer niet aan zijn of haar betalingsverplichtingen kan voldoen en de geldverstrekker een beroep doet op de door de gemeente afgegeven garantie. De gemeente heeft een garantie afgegeven aan Avalex, zodat zij zich konden inkopen als aandeelhouder in HVC | Bij de afgifte van garanties door de gemeente wordt er gekeken naar de kredietwaardigheid van de partijen. Daarnaast wordt jaarlijks bijgehouden of de garantienemer zijn leningen aflost en welk deel van de garantie dan nog open staat. |
Specifieke uitkeringen | Bij een specifieke uitkering bestaat het risico dat de definitief toegekende subsidie lager uitpakt dan de voorlopige subsidie en of dat de werkelijke gemaakte kosten de begrote lasten overschrijden vanwege het open einde karakter van de regeling. | De ontwikkelingen op de diverse regelingen wordt voortdurend gemonitord vanuit beleid en de periodieke budgetbewaking in het kader van de P&C-cyclus. Indien nodig wordt via de tussentijdse rapportages de gemeenteraad verzocht de begroting aan te passen. |
Bodemsanering | De grond bij de gemeentewerf is vervuild. Dit blijkt uit onderzoek dat verricht is. Saneren van de bodem is gewenst. | Er wordt zo goed mogelijk onderzoek gedaan naar de gesteldheid van de bodem en dit wordt de komende tijd nog herhaald. |
Kosten Gas en Elektra | De prijzen voor gas en elektra staan niet vast voor de gemeente. Het budget is met ingang van 2023 fors verhoogd (bijna factor 3), maar het is niet zeker of dit voldoende is. | Budget is verhoogd. Verbruik wordt gemonitord. Indien nodig kan overgegaan worden tot besparende maatregelen (kachel een graadje lager) |
Weerstandsvermogen
Het weerstandsvermogen is de relatie tussen de weerstandscapaciteit (de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt of kan beschikken om niet begrote kosten te dekken) en alle risico’s waarvoor geen maatregelen zijn getroffen en die van materiële betekenis kunnen zijn in relatie tot de financiële positie. Het weerstandsvermogen wordt uitgedrukt in een ratio weerstandsvermogen en afgezet tegen de algemeen geldende weerstandsnorm. Die ratio geeft de verhouding weer tussen de financie el gekwantificeerde risico’s en de daarbij horende benodigde weerstandscapaciteit en de beschikbare weerstandscapaciteit. De relatie tussen beide componenten is in onderstaande figuur weergegeven.
De beschikbare weerstandscapaciteit betreft het bedrag van de algemene reserve.
De benodigde weerstandscapaciteit is het resultaat van het financiële effect van bovengenoemde risico's maal de kansinschatting dat het risico zich voordoet. Hier ligt dus een berekening aan ten grondslag.
Ratio weerstandsvermogen = | Beschikbare weerstandscapaciteit | = | € 49.734.000 | =15,5 |
|---|---|---|---|---|
Benodigde weerstandscapaciteit | € 3.216.667 |
Wassenaar (de raad) wil graag in categorie A zitten, minimaal een ratio van 2,0, wat staat voor een uitstekend weerstandsvermogen. De ratio weerstandsvermogen van de gemeente Wassenaar is met een ratio van 15,5 uitstekend.
Kengetallen
Per 2015 is het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) gewijzigd. In de begroting en jaarrekening dient een zestal kengetallen opgenomen te worden. De kengetallen maken het de leden van provinciale staten en de gemeenteraad gemakkelijker om inzicht te krijgen in de financiële positie van hun provincie of gemeente. Eerst wordt de samenvatting van de kengetallen weergegeven gevolgd door een toelichting.
Tabel 8.2 - Overzicht kengetallen gemeente Wassenaar
Begroting 2023 | Indicatoren Wassenaar (%) | Normen VNG (%) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
2021 | 2022 | 2023 | Vol- | Matig | Onvol- | |
Kengetallen: | Verslag | Begr. | Begr. | doende | doende | |
1a. Netto schuldquote | -45 | -23 | -25 | <100 | >100 / <130 | >130 |
1b. Netto schuldquote | -52 | -26 | -31 | |||
gecorrigeerd voor | ||||||
verstrekte leningen | ||||||
2. Solvabiliteitsratio | 65 | 66 | 67 | >50 | >30 /<50 | <30 |
3. Structurele | 0,87 | 0,78 | 2,63 | >0,6 | >0 / <0,6 | 0 |
exploitatie ruimte | ||||||
4. Grondexploitatie | n.v.t. | n.v.t. | n.v.t. | Geen norm | ||
5. Belastingcapaciteit | 168 | 172 | 173 | <100 | >100 / <120 | >120 |
1. Netto schuldquote
De netto-schuldquote vergelijkt de leningen van de gemeente (met aftrek van de geldelijke bezittingen) met de totale baten van begroting en jaarverslag. Hiermee geeft deze indicator inzicht in de mate waarin de begroting 'vastligt' voor rente en aflossing. De bovenstaande tabel presenteert hiernaast ook de schuldquote gecorrigeerd voor de leningen die de gemeente heeft uitstaan (deze middelen vloeien immers op termijn terug, bijv. SVN-startersleningen en ambtenarenhypotheken). Op beide indicatoren scoort de gemeente Wassenaar met een waarde onder nul, dat betekent dar er per saldo geen sprake van een schuld is maar van bezit, hetgeen uiteraard meer dan 'voldoende' scoort en als zeer positief wordt beoordeeld.
2. Solvabiliteit
De solvabiliteit geeft de mate aan waarin de gemeentelijke bezittingen (balanstotaal) is gefinancierd uit eigen middelen (eigen vermogen). Wassenaar scoort met 67% volgens de VNG-normen meer dan 'voldoende'.
3. Structurele exploitatieruimte
De indicator 'structurele exploitatieruimte' geeft aan hoe de structurele vrije ruimte (structurele baten minus structurele lasten) zich verhoudt tot de totale begrotingsbaten. Dit laat zien in hoeverre de gemeente in staat is om structurele tegenvallers op te vangen. De Wassenaarse begrotingsruimte is - na een dalende lijn in 2022 ten opzichte van het jaarverslag 2021 - gestegen in 2023. Dit houdt rechtstreeks verband met de voorgestelde verhoging van de OZB en de toeristenbelasting.
4. Grondexploitatie
Het financiële kengetal 'grondexploitatie' geeft aan hoe groot de investeringen in grondposities (boekwaarde) zijn ten opzichte van de jaarlijkse baten. Omdat Wassenaar geen grondexploitaties kent is deze indicator niet relevant.
5. Belastingcapaciteit
De indicator 'belastingcapaciteit' drukt uit hoe de woonlasten (OZB, afvalstoffenheffing en rioolheffing) zich verhouden tot het gewogen landelijk gemiddelde. Hoge woonlasten ten opzichte van het landelijk gemiddelde drukken uit in hoeverre de gemeente al de eigen inkomsten aanspreekt en dus ook beperkt is in het verkrijgen van extra inkomsten. Woonlasten onder het landelijk gemiddelde waardeert VNG als 'voldoende', woonlasten tussen het landelijk gemiddelde en 120% hiervan als 'matig' en woonlasten hoger dan 120% als 'onvoldoende'. De woonlasten in Wassenaar liggen hoger dan het landelijk gemiddelde en zijn ook verder gestegen ten opzichte van het jaarverslag 2021.
Conclusie voor de financiële positie
De ontwikkeling van de kengetallen geeft aan dat Wassenaar een uitstekende vermogenspositie heeft, voldoende structurele exploitatieruimte heeft en geen risico loopt op (niet ingenomen) grondposities. Daar tegenover wordt geconcludeerd dat de lastendruk landelijk vergeleken hoog is.